Ẩn ức đằng sau một đứa trẻ nổi loạn tuổi dậy thì

Muốn thay đổi tư duy của những đứa trẻ ương bướng, không phải là cố gắng chứng minh chúng sai. Mà là tạo cơ hội cho chúng tự nhận thấy sai lầm của bản thân và mong muốn được làm lại. 

“Nếu không có bố mẹ cháu thì cháu đánh chết em lâu rồi!”

Đây là câu nói của B - một học sinh lớp 5. Bố mẹ B hơn tôi vài tuổi nhưng vì là họ hàng nên gọi tôi bằng chị. Vợ chồng họ sinh được hai người con trai và B là anh cả. Thỉnh thoảng tôi có qua nhà B chơi. Và dưới đây là trích dẫn một số câu thoại mà bố mẹ B nói với con trai lớn khi chứng kiến cảnh hai anh em chúng cãi nhau.

-B ơi, mày lại bắt đầu rồi đấy! Mẹ đã bảo bao nhiêu lần rồi hả B? Nó bé nó đã biết gì đâu? Mày nhường nó một tí không được à? Sao cứ phải hơn thua với nó nhỉ? Nó là em mày đấy.

-Thằng này có biết cái giống gì đâu. Chỉ suốt ngày tị nạnh với em là giỏi.

-Từ lần sau mày mà còn làm nó khóc thì mày chết với tao đấy. Nhớ chưa?

...

B nghe bố mẹ nói một hồi thì lí nhí thanh minh:

-Nhưng H vẽ đầy vào sách con. Đến lớp cô...

Chưa kịp để B nói hết câu, mẹ B lại cắt lời:

-Nó vẽ vào sách mày thì để tao mua cho mày quyển khác là được chứ gì. Có thế thôi mà cũng phải ầm ĩ. Mày xin lỗi nó ngay hộ tao cái để nó nín. Đau hết cả đầu.

-Ơ, nhưng con có làm gì đâu mà phải xin lỗi ạ?

-Không làm gì? Không làm gì mà nó lại khóc?

-Tại em ấy cứ thích ăn vạ để mẹ bênh đấy chứ, con mới chỉ đẩy nhẹ một cái thôi.

-Đẩy nhẹ? Chắc phải ngã vỡ đầu mới là đẩy mạnh hả? Mày xin lỗi không hay ăn đòn?

Mặc kệ người mẹ mặt mũi phừng phừng, đầu như bốc hoả, B vẫn kiên quyết không chịu mở miệng.

-Mày thích gan lì với ai? Mày thi gan với tao đấy à?

Chỉ chờ có thế, người mẹ lao đến thẳng tay cho con trai lớn một cái tát như trời giáng. Tất cả mọi diễn biến nhanh đến nỗi tôi không khỏi kinh ngạc.

(Xin lỗi cho tôi tạm thời không tiết lộ lý do tại sao tôi lại không thể can thiệp vào vụ việc này. Bởi lý do rất nhạy cảm).

Nhưng, có điều, tôi dám khẳng định, tình trạng tương tự như gia đình B còn tồn tại khá phổ biến trong nhiều gia đình Việt.

Khi bản thân những người làm cha mẹ bất lực, không biết phải phân bua thế nào, giải thích thế nào, xử lý ra sao. Họ chỉ còn cách cưỡng chế và tìm một lý do dễ hiểu nhất để giải đáp cho tất cả những mâu thuẫn to nhỏ phát sinh trong gia đình họ. Đó là do con cả không biết nhường con út, đó là do con cả ích kỷ, hẹp hòi luôn thích hơn thua với em. Bởi họ cho rằng, chỉ cần con cả chịu phần thiệt thòi về mình, tất cả mọi chuyện sẽ diễn ra êm đẹp, không nước mắt, không phải đau đầu. 

Nhưng, tại sao vậy? Tại sao lại cứ phải là con cả chịu thiệt thòi? Cứ làm anh chị là lại phải nhường em? Quy tắc đó rốt cuộc ai đã đề ra mà nhất nhất các bậc cha mẹ đều tuân theo nó một cách vô điều kiện vậy?

Thực ra, chẳng có bất kỳ quy chuẩn nào cho việc giải quyết những mâu thuẫn phát sinh giữa các con, thực trạng mà tôi đề cập đến trong trích dẫn phía trên vốn là tâm lý chung của nhiều bậc phụ huynh có con nhỏ.

TÂM LÝ SỢ PHIỀN HÀ

Đây là nỗi sợ của rất nhiều người lớn. Không chỉ là bố, mẹ, mà cả ông, bà, cô, dì, chú, bác khi chứng kiến cảnh một đứa trẻ gào khóc ăn vạ thì họ đều muốn tránh xa vì sợ phiền. 

Sợ phiền cụ thể là gì? Là sẽ phải mất thời gian dỗ dành cho đứa trẻ nín khóc mà trẻ con một khi đã ăn vạ sẽ khóc rất lâu. Tiếng khóc the thé như xé vải rất chói tai và đau đầu. Không ai muốn nghe trẻ con khóc cả. Sợ phiền còn là sợ phải suy nghĩ cách giải quyết vấn đề cho trẻ, suy nghĩ xem phải nói thế nào để trẻ hiểu được và nghe theo. Riêng việc phân bua ai đúng, ai sai đã rất mất thời gian rồi nên thay vì giải quyết tận gốc vấn đề, họ sẽ chỉ tập trung “chữa triệu chứng” tức là nghĩ cách làm sao cho đứa trẻ nín khóc là được. Dù là nịnh nọt, vỗ về, mua bánh kẹo, đồ chơi hay doạ nạt, quát tháo... miễn sao đứa trẻ ngừng khóc.

Nhưng, họ đâu có biết rằng: nếu vấn đề của trẻ không được giải quyết triệt để trong hôm nay thì những rắc rối đó sẽ đeo đuổi trẻ tới mãi về sau và trở thành định kiến khó thay đổi được.

Thực tế, rất nhiều những người anh chị cả căm ghét em mình từ khi còn bé và cho tới khi trưởng thành, lập gia đình riêng, anh em họ vẫn như mặt trăng mặt trời, không bao giờ có thể ngồi cùng nhau nói một câu chuyện tử tế.

Mâu thuẫn này sẽ bùng nổ mạnh nhất vào giai đoạn trẻ bước vào tuổi dậy thì khi mà cái tôi đang khao khát được thể hiện và vùng vẫy để nhận được sự tôn trọng, để thoát ra khỏi sự áp đặt của cha mẹ.

Tôi đã có một cuộc nói chuyện rất nghiêm túc và chân thành với B nhưng thằng bé không nói gì nhiều, chỉ nói rằng:

-Cháu ghét bố mẹ và ghét cả em H. Lần nào bố mẹ cũng bênh H và bắt cháu phải xin lỗi. Kể cả cháu không làm gì cũng đổ lỗi cho cháu. Nếu không có bố mẹ, cháu đánh chết em lâu rồi!

Tôi nhận ra thằng bé từng lâm vào giai đoạn khủng hoảng tâm lý. Thời gian này kéo dài từ khi em trai của thằng bé khoảng 2 tuổi cho tới 3 năm sau đó. Khoảng thời gian đó, B rất hay đánh nhau với các bạn trên lớp. Thậm chí có những hành động quá khích như cầm hộp bút ném vào đầu bạn, đấm thẳng vào mũi bạn... thằng bé từ một đứa trẻ hay nói hay cười bỗng trở nên gan lì, ít nói, ít chia sẻ, ít thể hiện khi ở cạnh những người thân. Đặc biệt, không còn muốn nói chuyện với bố mẹ chỉ vì “bố mẹ toàn nhảy vào mồm không cho cháu nói. Mà cháu nói cái gì bố mẹ cũng chửi”.

Tâm tư của B tôi hoàn toàn hiểu được. Vì quan điểm nuôi dạy con của bố mẹ thằng bé là “con cái không được phép ý kiến. Bất kể bố mẹ nói gì cũng phải nghe, làm gì cũng phải chấp nhận mới là đứa con ngoan”.

TUỔI DẬY THÌ DỮ DỘI CỦA NHỮNG ĐỨA TRẺ LÒNG ÔM ĐẦY ẨN ỨC

Không có bất kỳ đứa trẻ nào nổi loạn một cách vô cớ. Sự nổi loạn của chúng là kết quả của những ẩn ức đã được tích tụ trong một thời gian dài. Nó có thể là những nỗi buồn không được kể cùng ai, những khúc mắc không ai giải đáp, những suy nghĩ không được phép cất thành lời, dù ấm ức nhưng lại chẳng thể thanh minh, dù tức giận cũng phải kìm nén... Tất cả những cảm xúc tiêu cực đó dồn nén lại giống như một quả bom chỉ chờ ngày phát nổ.

Đa phần lũ trẻ sẽ không thể nổi loạn khi chưa đủ điều kiện cần và đủ. Hoặc những bất mãn của chúng vẫn luôn được ngấm ngầm trút đi đâu đó mà bố mẹ không hề hay biết. Như cái cách mà B dồn nó vào những nắm đấm để gây lộn với các bạn mình. Bởi lũ trẻ hiểu rõ, chúng còn quá non nớt để phản kháng lại cha mẹ.

Đến tuổi dậy thì, khi cơ thể chúng phát triển gần tiệm cận với cơ thể người trưởng thành, cái tôi còn lớn hơn cả những nỗi sợ hãi, xấu hổ còn đáng sợ hơn là chết. Nỗi ấm ức của chúng có thể sẽ phát nổ bất cứ lúc nào khi bố mẹ đi quá xa giới hạn chịu đựng mà chúng có. Vào thời điểm đó, nếu bố mẹ càng o ép, càng kìm hãm, càng muốn trấn áp, dập tắt ý nghĩ nổi loạn, lên án chúng bằng những lời lẽ thiếu tôn trọng thì tình hình càng trở nên tệ hại. Tất cả những gì một đứa trẻ nổi loạn cần là tình yêu thương, sự lắng nghe, tôn trọng và niềm tin của cha mẹ. Nếu ngay từ bé, chúng đã có được những thứ ấy, sẽ chẳng có bất cứ cuộc nổi loạn nào xảy ra ở tuổi dậy thì.

Tôi từng tư vấn cho một người phụ nữ có con gái đang học lớp 9. Chị kể với tôi về tình trạng của cô bé với nét tuyệt vọng hiện rõ trên từng câu chữ. Cô bé tên T. Thuở bé T rất ngoan, thậm chí còn được xem là hiền lành và nhút nhát. Năm học lớp 6, 7 cô bé cũng không hề có sự thay đổi gì trong tính cách. Mãi cho đến đầu năm học lớp 8, gia đình xảy ra mâu thuẫn. Theo lời kể của chị, mâu thuẫn đó cũng không có gì là to tát. Chỉ vì thấy con lười học lại có xu hướng chơi với những người bạn đua đòi nên chị có mắng con. Trong lúc nóng nảy, chị có lỡ nặng lời mang chị gái và em trai của T ra để so sánh... 

“Chẳng ngờ hôm đó nó phản ứng dữ dội. Nó hất tung bát cơm rồi đùng đùng chạy ra khỏi cổng. Chị đuổi theo bắt nó về nhưng nó không về. Nó gào lên, “Vầng tôi dốt nhất cái nhà này. Tôi láo nhất cái nhà này. Đẻ tôi ra chỉ làm khổ bà thôi. Nhưng có bao giờ bà biết nghĩ cho tôi đâu. Bà chỉ mang tôi ra để chửi rủa cho sướng cái mồm bà thôi! Hôm nay tôi đéo nhịn nữa. Cảm thấy không chứa chấp nổi thì tôi đi. Lúc đéo nào mở mồm ra cũng so sánh, bênh con trai chằm chặp. Con gái thì sao? Sao bà không bóp chết tôi luôn từ bé như lời bà nói đi còn nuôi làm cái đéo gì. Bà đẻ ra tôi chứ tôi có tự nguyện chui ra đéo đâu. Từ nay tôi đéo có con chị thằng em nào cả. Tôi đéo cần”. Chị sôi tiết mới tát cho nó một cái, nó đẩy chị một phát ngã lăn ra đất rồi chạy mất. Kể từ hôm đó cho đến 1 tuần sau cũng không thấy nó về. Nhà chị đi tìm khắp nơi, báo cả công an xã cũng không thấy. Hôm nó về mặt nó câng câng, hỏi đi đâu cũng không nói, chỉ ở trên giường trùm chăn không ăn uống gì. Vợ chồng chị tức lắm nhưng do mọi người khuyên không nên làm căng quá, nó về là tốt rồi nên chị đành nhắm mắt làm ngơ, xuống nước dịu giọng khuyên nó đi học trở lại”.

Tưởng mọi chuyện lắng xuống, T cũng nhận ra cái sai mà chuyên tâm học hành nhưng ai dè cô bé vẫn thường xuyên giao du với đám bạn xấu. Ngoài những bữa cơm im như tờ là chị được nhìn thấy mặt con, ngoài ra, T đều chủ động tránh mặt bố mẹ.

Có lần, chị gái T từ Hà Nội về thấy thái độ bất cần của em gái đã ra sức thuyết phục, phân tích để cho em thấy cái sai của mình nhưng T nhất quyết để ngoài tai. Đôi co qua lại một hồi, chị gái T không chịu nổi sự im lặng khinh bỉ của em mới tát em hai cái. Kể từ đó, không khí gia đình càng căng thẳng hơn. T thường xuyên không về nhà mà ngủ lại ở nhà bạn. Dù ai nói gì cũng không nghe.

Chị gái T hết cách bèn kể câu chuyện về em gái đăng lên mạng xã hội hy vọng sẽ có nhiều người đọc được và cho gia đình xin lời khuyên để “thuần hoá” cô em gái bất trị. Rồi tất cả những lời nhận xét của họ chị gái T sẽ gom lại rồi gửi cho T đọc. Bài viết đó, tôi tình cờ đọc được và có để lại đôi dòng cảm nhận của bản thân về sự việc. Chẳng ngờ mẹ T đọc được và chủ động inbox cho tôi.

Chị ấy hỏi tôi phải làm gì trong hoàn cảnh này. Tôi hỏi lại chị ấy:

-Hẳn chuyện này khiến chị rất đau đầu và trăn trở suốt một thời gian dài. Em nghĩ chắc là chị cũng nghĩ thêm ra được rất nhiều cách nhưng cuối cùng lại bỏ qua. Chị có thể cho em biết, chị đã định làm thế nào nếu con bé không thay đổi chưa?

Chẳng còn gì để giấu, chị ấy cũng thẳng thắn tâm sự:

-Thực ra, chị còn nghĩ đến cảnh xin cho nó đi vào trại giáo dưỡng. Hoặc cùng lắm thì mặc kệ nó, bố mẹ không dạy được thì để đời nó dạy. Cho nó biết thế nào là lễ độ. Nhưng nghĩ thì thế, làm không được. Dù sao cũng là mẹ nó, làm gì có mẹ nào nỡ để con như thế. 

-Chị cùng gia đình luôn cố gắng tìm giải pháp để thay đổi con bé nhưng đã có bao giờ đi sâu tìm nguyên nhân chưa?

-Nguyên nhân thì là do nó giao du với bạn bè không ra gì chứ hồi bé nó ngoan lắm.

-Đó có thể là một trong số những nguyên nhân, nhưng không phải nguyên nhân chính. Theo sự nhìn nhận của chị, con bé muốn gì? Cần gì?

Câu hỏi của tôi có vẻ khiến chị hơi bối rối.

-Chị cũng chịu. Học hành không chịu học chỉ đàn đúm chơi bời. Thế thì nó biết nghĩ gì đến tương lai đâu mà muốn với cần. Chị đã nói với nó nhiều lắm rồi nhưng căn bản là nó không nghe. Giờ cái quan trọng là phải làm sao để nó chịu nghe mình đã cơ.

-Thế theo chị, con bé nhận được gì từ đám bạn mà con bé chơi cùng?

-Ôi giời ơi, nhận được gì. Chỉ toàn thấy ăn chơi đàn đúm, văng tục chửi bậy. Từ ngày chơi với cái bọn ấy nó mới hỏng người thế ấy.

-Chị có nghĩ, bản thân cô bé hoàn toàn đủ khả năng hiểu đâu là bạn tốt, đâu là bạn xấu, làm gì mới là tốt nhất, không làm gì mới là tốt nhất cho bản thân không?

-Nó mà hiểu được thì đâu đã đến nỗi này!

-Nếu hiểu nhưng lại cố tình làm trái đi thì sao?

-Thế thì chị chịu rồi. Làm bố mẹ ai chả muốn tốt cho con hả em. Chị cũng là muốn tốt cho nó nên mới đánh mắng nó. Chứ ghét thì chị đã mặc kệ.

-Chị có tin con gái chị không?

Chị ấy im lặng một hồi lâu rồi mới trả lời:

-Có muốn tin cũng không được em à. Nếu là em, em có tin nổi không?

-Chị là mẹ mà còn không tin con mình thì ai tin cô bé đây?

-Thì nó phải làm gì mới khiến người ta tin tưởng được chứ.

-Chị nói có lý, tuy nhiên trong trường hợp này, niềm tin lại chính là thứ có thể kéo con gái chị trở lại. Chị muốn con gái thay đổi, muốn con quay về với gia đình thì gia đình phải là nơi con bé cảm thấy được yêu thương, che chở, được tôn trọng, lắng nghe và tin tưởng. Theo chị, con bé có muốn về nhà không?

-Nó thì chắc đi luôn cũng được. Cần gì nhà đâu.

-Thực ra, chúng ta không ai là không muốn trở về nhà. Chỉ không muốn trở về nơi không thuộc về mình thôi. Chơi với đám bạn xấu, có thể khiến con bé quên đi những nỗi buồn chán, cô đơn trong thoáng chốc nhưng chẳng thể khiến trái tim thiếu thốn tình yêu được lấp đầy. Biết đâu đám bạn của con mà ta vẫn nghĩ rằng chúng xấu lại chẳng xấu như ta tưởng tượng. Chúng tìm tới với nhau bởi chúng cùng có chung những tương đồng về hoàn cảnh gia đình, cùng cô đơn trong chính căn nhà mình, cùng mất phương hướng, mục tiêu và động lực sống. Đáng lẽ ra, đối với những đứa trẻ như vậy, thay vì chỉ trích, ta phải yêu thương, quan tâm, động viên chúng nhiều hơn mới phải. Chị đã có dịp được trò chuyện với hội bạn của con bao giờ chưa?

-Ôi giời, nói chuyện với bọn nó thì chỉ có mất thời gian thôi. Chúng nó không nghe mình đâu em ạ. Đấy, chúng nó mà biết nghĩ thì đã bảo ban nhau học hành chứ đâu có như thế.

-Em có cảm tưởng những gì chị và gia đình chị đang làm vốn không hề có tác dụng chứng minh rằng chị yêu con bé, cần con bé, lo lắng cho con bé mà chỉ khiến cho con bé nhận thấy nó đang bị công kích. Dường như chính gia đình chị đang đẩy con bé đứng giữa hai sự lựa chọn, giữa hai chiến tuyến. Một bên là bạn bè, một bên là gia đình. Bố mẹ mang lại cho con bé những lợi ích về vật chất, có cơm ăn, áo mặc, được học hành. Nhưng bạn bè lại cho con bé sự thấu hiểu, đồng cảm, tôn trọng và tin tưởng. Dù chị không bắt con phải đưa ra lựa chọn nhưng những gì mà chị thể hiện ra lại đang khiến con bé cảm thấy rằng “theo tao thì sống, chống tao thì chết”. Và con bé lựa chọn thà chết còn hơn phải sống giữa những người không hiểu mình, không tôn trọng mình. Khi một cuộc tranh cãi nổ ra, nếu người trong cuộc không thể giữ được một tâm thái bình tĩnh và một cái đầu sáng suốt thì mục đích tốt đẹp thực sự sẽ bị bỏ quên và thay vào đó là cái tôi hiếu thắng. Ai cũng muốn đưa ra đủ thứ lý lẽ để chứng minh mình đúng và người kia sai. Đã bao lâu rồi chị và con bé không thể ngồi lại với nhau để có một cuộc trò chuyện nghiêm túc, cởi mở, trên tinh thần lắng nghe, xây dựng?

-Chị và nó chưa bao giờ có thể nói chuyện nghiêm túc với nhau. Thực ra, chị cũng nóng tính nên khó giữ bình tĩnh khi nói chuyện. Biết là thế nhưng ít ra nó cũng phải hiểu tính mẹ chứ. Dù là đôi lúc chị quá lời, nhưng mục đích cuối cùng vẫn là muốn tốt cho nó cơ mà?

-Mục đích có thể tốt, nhưng cách làm lại sai mất rồi. Để đạt được mục đích đó, đến được cái đích đó vốn có nhiều con đường. Đâu nhất thiết cứ phải tranh cãi ai đúng ai sai, ai thắng ai thua? Dường như tất cả mọi người chưa có ai đủ kiên nhẫn để lắng nghe con bé. Không chỉ là lắng nghe lời con bé nói mà là lắng nghe tiếng lòng con bé. Cũng chưa có ai đủ bao dung để hạ thấp cái tôi xuống, ôm con bé vào lòng. Tất cả những gì mà mọi người đang làm chỉ nhằm chứng minh mình mới là người đúng còn mọi việc con bé làm đều sai - mặc kệ lý do vì sao con bé lại trở nên như vậy. Mục đích cuối cùng chị muốn đạt được trong tình huống này đâu phải là sai hay đúng. Mà là cuộc đời con gái chị. Chị phải cứu lấy cuộc đời con bé. 

Con bé đã từng trở về, chứng tỏ nó cần gia đình, cần chị. Càng những đứa trẻ cứng đầu lại càng yếu đuối và cần được yêu thương che chở hơn bao giờ hết. Cứng đầu chính là một phương pháp tự vệ. Hẳn là con bé đã từng chịu tổn thương nên mới phải tự vệ đó. Đừng chỉ chăm chăm nhìn vào những lỗi lầm của con. Đằng sau một đứa trẻ nổi loạn là một thế giới nội tâm ngổn ngang ẩn ức và ưu phiền. Con bé đã đủ lớn để thừa hiểu tốt - xấu, đúng - sai, nhưng vẫn quá non nớt để tự cân bằng và chữa lành cảm xúc của mình. Nguyên nhân chính ở đây không phải là do con bé ngốc nghếch hay hư đốn, mà là một trái tim thiếu vắng tình yêu, sự thấu hiểu và bao dung. Chị có biết không? Bao dung đúng lúc chính là tạo cho con có cơ hội được quay đầu. Nếu giả sử bây giờ, con gái chị đang đứng trên thành cầu và chuẩn bị nhảy xuống. Nếu có cơ hội được nói với con bé câu cuối cùng. Chị sẽ nói gì đây?

-Đấy, nó cũng đã từng doạ bố mẹ tự tử đấy. Chị thật sự không sống nổi vì con nữa em à.

-Vậy, trong tình huống đó, chị đã nói gì? “mày sai rồi” hay là “mẹ yêu con”, “mẹ xin lỗi”?

Chị ấy lẳng lặng đọc tin nhắn nhưng lại giữ im lặng. Tôi tiếp lời:

-Nếu cố gắng chứng minh con bé sai, nó nhất định sẽ nhảy xuống chẳng còn gì luyến tiếc cả. Nếu chị cho con thấy tình yêu thương, quan tâm chân thật, nó sẽ ùa chạy tới để được chị ôm vào lòng. Suy cho cùng, lòng mẹ vẫn ấm áp hơn nhiều so với lòng sông. Chỉ cần chị dang rộng vòng tay, con bé chắc chắn sẽ trở về. Dừng ngay lại việc mang câu chuyện của con bé lên mạng xã hội để kể lể rồi khuyến khích mọi người cùng hùa vào lên án. Như vậy không phải là cứu con mà là đang cố dìm con xuống. Hãy để cho con bé được bình yên vì những gì con bé trải qua đã quá đủ ồn ã rồi. Em biết, sâu trong lòng chị là tình yêu sâu sắc dành cho con. Vì yêu con, chị mới tìm kiếm sự giúp đỡ của người khác. Vì chị cảm thấy bất lực nhưng lại không muốn nhìn con đi vào con đường lầm lỗi không lối thoát. Nếu chị yêu con, hãy thể hiện cho con thấy. Mà thể hiện tình yêu thì có muôn vàn cách. Em mong, chị có thể giữ bình tĩnh khi đối mặt với con, để cho con và cũng là cho bản thân một cơ hội được hàn gắn. Chúc cho những sóng gió trong gia đình chị sớm qua đi. Sau cơn mưa, trời lại sáng! 

.....

Tôi không biết người mẹ đó có thể hiểu được bao nhiêu % ý tứ trong những câu nói của tôi. Sự thật đôi khi sẽ làm người ta trong thoáng chốc chưa thể chấp nhận được ngay. Nếu chị ấy cảm thấy những gì tôi nói rất có lý, tự nhiên chị sẽ cảm thấy thật có lỗi với con, thương con vô cùng. Không phải ông bố bà mẹ nào cũng dễ dàng thay đổi tư duy trong một sớm một chiều. Vì lối mòn suy nghĩ và hành động đó đã theo họ trong một thời gian rất dài, nó ăn sâu vào tiềm thức của họ rồi. Từ thời cụ, kị đến thời ông bà, họ vẫn nuôi con như vậy. Vẫn cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy. Sự đổi thay trong tư duy, quan niệm nuôi dạy con cái là cả quá trình dài đằng đẵng đến hàng thế kỷ. Tư duy ấy cứ chuyển mình qua từng thế hệ tiếp nối nhau.

TẠO CƠ HỘI CHO CON LÀM NGƯỜI TỐT CHỨ KHÔNG PHẢI ÉP CON LÀM NGƯỜI TỐT

Chúng ta thường muốn ở bên cạnh người cho ta cảm giác an toàn, được lắng nghe, cảm thông và tôn trọng. Trẻ con cũng vậy. Chúng luôn khao khát được bố mẹ yêu thương, quan tâm, chăm sóc. Người lớn luôn học cách tôn trọng người khác vô điều kiện. Nhưng trẻ con, chúng chỉ tôn trọng và nghe lời những người tôn trọng chúng, chỉ trao quyền được dạy dỗ cho người yêu thương chúng và được chúng tin tưởng. 

Thời tôi còn đi học, trường tôi có đến vài chục giáo viên, nhưng số giáo viên được chúng tôi yêu quý, kính trọng lại chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Đặc điểm chung của họ là rất gần gũi, thân thiện với học trò. Luôn tận tình dạy dỗ học trò bằng tình yêu thương, lắng nghe ý kiến và tôn trọng. Có những giáo viên cũ dù đã thôi dạy vài năm nhưng học sinh vẫn tìm đến nhà chúc mừng nhân ngày 20/11. Nhưng lại có những giáo viên vẫn đang chủ nhiệm lớp mà ngày tôn vinh mình, chẳng học sinh nào tìm đến. 

Tuổi nổi loạn là lứa tuổi của những siêu anh hùng, của những đứa trẻ luôn muốn khẳng định mình bằng những suy nghĩ, hành động trượng nghĩa. Lứa tuổi luôn muốn làm người tốt chứ không phải bị bắt làm người tốt. Lứa tuổi mà lòng tự trọng và nghĩa khí là thứ vô cùng quan trọng. Nếu bạn chưa thể cho con thấy tình yêu của mình, chưa từng muốn thật tâm lắng nghe những tâm sự của con, chưa từng hiểu chúng cần gì, chưa từng tôn trọng quyết định của chúng, chưa thể khiến chúng tin tưởng thì rất khó để chúng nghe lời bạn, có chăng chỉ là sự miễn cưỡng mà thôi.

Cùng là cuộc nói chuyện của mẹ với con gái về chủ đề “chọn bạn mà chơi”.

Một người nói: “Mẹ luôn tin tưởng vào sự lựa chọn của con. Từ xưa đến nay, con luôn là một cô gái rất tinh tế. Con luôn biết nên làm gì và không nên làm gì. Luôn biết thế nào là tốt nhất cho mình, luôn biết chọn bạn để chơi. Mẹ nghĩ, những người bạn mà con chơi cùng hẳn là có sự đồng điệu trong tính cách hoặc con tìm thấy niềm vui khi ở bên cạnh họ. Mẹ không đánh giá bạn con, cũng không cấm con chơi với bạn vì mẹ tin con là người có chính kiến rất rõ ràng. Biết nên học tập gì và không nên học tập gì ở họ. Ai cũng có mặt tốt mặt xấu, gạn đục khơi trong, nhìn vào những điểm tốt của bạn mà chơi con nhé. Thỉnh thoảng cuối tuần, rủ các bạn đến nhà mình chơi, mẹ nấu ăn mời các bạn nhé”.

Một người mẹ khác nói: “sao mày dại dột thế? Ngu thế hả? Lớn bằng ấy tuổi đầu mà không biết cái giống gì. Người ta đã bảo rồi, gần mực thì đen gần đèn thì rạng. Mày chơi với những cái đứa đấy thì chẳng mấy mà hỏng đời thôi. Từ giờ tao mà còn nhìn thấy mày chơi với bọn nó thì mày chết với tao. Toàn thằng đầu trộm đuôi cướp, đầu tóc xanh đỏ trông gớm ghiếc. Những cái loại ấy thì học hành gì, sau này lại chỉ gây hại cho xã hội thôi. Con người ta thì học hành giỏi giang, biết chọn bạn mà chơi. Con mình thì chỉ ăn chơi đàn đúm là giỏi. Loại mày thì sau này làm ăn gì được cho đời cơ chứ! Mày chỉ làm khổ tao thôi.”

Nếu là bạn, bạn sẽ nói với con theo cách nào trong hai cách trên đây?

Muốn thay đổi tư duy của những đứa trẻ ương bướng, không phải là cố gắng chứng minh chúng sai. Mà là tạo cơ hội cho chúng tự nhận thấy sai lầm của bản thân và mong muốn được làm lại. 

Tuổi dậy thì là lứa tuổi luôn thích được đứng ở vị thế của những người đại diện cho chính nghĩa, được nhún mình tha thứ, bao dung cho người khác nhưng lại rất ghét bị đả kích, bị xem thường. Chúng ta, ai cũng có mong muốn được trở thành người quan trọng, muốn lời nói của mình được người khác ghi nhận. Khát khao đó của trẻ con còn lớn hơn chúng ta rất nhiều lần. Bởi vậy, chỉ cần bạn thoả mãn những khát khao đó của chúng. Chúng sẽ đáp lại bạn y như vậy.

Sự hiếu thắng của bố mẹ chỉ càng khiến con mình bất chấp đúng sai để phản kháng. Trẻ con không phải là không hiểu chuyện mà là dù hiểu chuyện nhưng vẫn cố tình làm trái lại ý muốn của cha mẹ. Chúng ghét cảm giác bị ép buộc.

Hãy ở bên con, trở thành một người bạn của con, gợi ý cho con, cố vấn cho con nhưng nhất định đừng quyết định thay con các bố mẹ nhé.

Để tuổi dậy thì của con trôi qua thật êm đềm, đừng để con phải dồn nén trong lòng những tâm sự không ai thấu. Đừng để chúng phải chịu ấm ức trong một thời gian dài. Đừng mang chúng ra so sánh với bất cứ ai để chứng minh chúng kém cỏi. Đối xử với các con công bằng. Giải quyết những mâu thuẫn phát sinh một cách triệt để. Chủ động quan tâm, hỏi han, lắng nghe những suy nghĩ của chúng. Hãy cho chúng thật nhiều cơ hội để giãi bày, tâm sự. Đó là cách đơn giản nhất để bạn hiểu con mình và kịp thời điều chỉnh khi chúng có những suy nghĩ tiêu cực hoặc góc nhìn lệch lạc.

Và, quan trọng nhất, nếu con bạn không may lạc đường, hãy là người trao cho chúng niềm tin tưởng hiếm hoi. Niềm tin của cha mẹ cũng giống như ánh mặt trời. Dù chúng có đi tới bất cứ đâu, cũng biết nơi để trở về. Nơi ấm áp và bình yên nhất trên thế gian này chính là vòng tay cha mẹ. Nơi lạnh lẽo cô đơn nhất là một gia đình không thuộc về mình.